آزمایش زردی در نوزادان

آزمایش زردی در نوزادان

نوزاد در بدو تولد بدلیل دریافت اکسیژن کافی از هوای آزاد نیازی به گلبول های اضافی نداشته و با تخریب آنها و کاهش میزان هموگلوبین و تبدیل هموگلوبین اضافی به بیلی روبین، زردی در نوزاد ایجاد می شود، ولی بدلیل عدم توانایی کافی کبد در دفع بیلی روبین در بدو تولد و کمبود فعالیت گلوکورونیک تراتسفر از در روزهای اول تولد عدم دفع بیلی روبین های اضافی زردی فیزیولوژیک ایجاد می شود.

اکثراً نوزادان در چند روز اول زندگی خود زرد می شوند . البته احتمال وقوع این عارضه در نوزادان نارس بیش از نوزادان رسیده است . اولین جایی که زردی درآن مشاهده میشود ، چشم نوزاد است به تدریج سینه ، شکم و پاهای نوزاد نیز ممکن است زرد شوند.

هر نوزادی که زرد می شود حتی اگر حال عمومی اوخوب باشد بایستی در اولین فرصت توسط پزشک معاینه شود زیرا زردی شدید ممکن است باعث عقب ماندگی ذهنی و حتی مرگ نوزاد شود.


معمولا 60 درصد نوزادان سالم پس از تولد دچار زردي مي‌شوند و در مواردي که نوزاد نارس باشد اين مورد به 80 درصد مي‌رسد. البته اينها مواردي است که زردي ظاهر مي‌شود، ولي در مواردي هم، از آنجا که زردي کم است، نمي‌توان آن را تشخيص داد و فقط با آزمايش مي‌توان فهميد که بيلي‌روبين نوزاد در حد عادي است که اين مورد رايج و عادي است.


تشخیص زردی نوزاد

زردي تنها يک علامت دارد و آن زرد شدن سفيدي چشم، بدن و مخاط‌ها است و بايد نسبت به آن کمي حساس بود. گاهي والدين و حتي پزشکان و پرستاران نيز در ارزيابي زردي دچار اشکال مي‌شوند. البته راهنمايي‌هايي وجود دارد. مثلا اگر تنها سر و صورت مبتلا به زردي باشد و سينه و شکم و اندام‌ها زرد نباشد يعني عدد زردي بالا نيست اما هرچه زردي پايين‌تر بيايد حاکي از آن است که ميزان زردي در حال افزايش است و هرچه به پاها برسد يعني عدد زردي بالاتر و نگران‌کننده‌تر است.

در بسياري از موارد ارزيابي چشمي کافي نبوده و پزشکان با دادن آزمايش خون مقدار زردي و نوع زردي را تعيين مي‌کنند. زردي به 2 نوع تقسيم مي‌شود: زردي مستقيم و غيرمستقيم. آنچه اغلب در نوزادان اتفاق مي‌افتد زردي غيرمستقيم است که مي‌تواند به بافت مغزي خسارت بزند. زردي مستقيم چندان مشکل‌ساز نيست مگر اينکه نوزاد مبتلا به عفونت يا ناراحتي کبدي باشد.

البته هميشه زردي تنها علامت نيست. اگر در کنار زردي علايم ديگري مانند بي‌حالي يا شير خوب نخوردن يا بالا و پايين بودن درجه حرارت بدن وجود داشت احتمال خطر بالاتر است و مراجعه به پزشک بايد با سرعت بيشتري صورت بگيرد.

زردی تقریباً در تمامی نوزادان به درجات متفاوتی دیده می شود . لازم به ذکر است که نوع زردی نوزادان با بالغین متفاوت است لذا علل ایجاد آن، نحوه درمان و عوارض زردی نیز در نوزادان متفاوت از بالغین است. تولید بیلی روبین در جنین داخل رحمی نیز وجود داردولی این ماده از طریق جفت به خون مادر منتقل شده و از طریق کبد مادر دفع می شود.

لذا نوزادی که بدنیا می آید بجز در موارد خاص در 24 ساعت اول زندگی زردی ندارد از روز دوم تولد به بعد نوزاد بتدریج زرد می شود تا اینکه در نوزادان رسیده و وزن تولد بالای 2500 گرم درروز 5-3 تولدودرنوزادان نارس و وزن کمتر از 2500 گرم در روز 7-5 تولد به حداکثر مقدار خود می رسد و پس از آن بتدریج زردی نوزاد کاهش می یابد. زردی در نوزادان نارس دیرترولی شدیدتر از نوزادان رسیده بالا می رود و عوارض ناشی از آن در نوزادان نارس بیشتر از نوزادان رسیده است لذا زردی نوزادان نارس توجه بیشتری لازم دارد. اگر نوزادی در روز اول تولد زرد شود یا در روزهای بعد عدد زردی (بیلی روبین ) بیشتر از 15-13 در نوزادان رسیده و بیشتر از 10 در نوزادان نارس برسد و یا در خانواده فرزند دیگری قبلاً به علت زردی بستری شده باشد این نوزاد نیاز به بررسی بیشتر و مراجعه به پزشک و احیاناً بستری دارد. معمولاً زردی در نوزادان رسیده قبل از 10 روز و در نوزادان نارس قبل از21روز از بین می رود.در صورت پایدار بودن زردی بعد از هفته3-2 زندگی، بایستی نوزاد توسط پزشک معاینه شود. بیلی روبین که عامل زردی نوزاد است در حد کم نه تنها مضر نیست بلکه تا حدودی مفید نیز می باشد.ولی اگر از حد معمول بگذرد بخصوص در زردی شدید بیلی روبین واردسیستم عصبی از جمله مغز شده و عوارض جبران ناپذیری از جمله اختلالات بینایی، شنوایی، حرکتی و دندانی ایجاد می نماید. بنابراین تمام نوزادان می بایست روز سوم تا پنجم تولد توسط پزشک از نظر زردی و مسائل دیگر معاینه شوند تا در صورت بالا بودن غیر طبیعی زردی جهت جلوگیری از عوارض ذکر شده درمان هر چه سریعتر شروع شود.

درمان زردی در نوزادان

اگر چه زردی یکی از شایعترین بیماریهای دوران نوزادی بوده و گاه عوارض خیلی بدی بر جای می گذارد در عین حال درمان نسبتاً آسان و موثردارد. زردی را می توان توسط لامپهای مخصوص با طیف نوری خاص وبا ارتفاع مشخص از نوزاد و در مدت زمان مناسب درمان کرد.لامپهای مهتابی معمولی که در منزل استفاده می شود برای این کار مناسب نیستند و گاه خطراتی را بدنبال دارند. هنگامی که نوزاد زیر لامپ مخصوص زردی گذاشته می شود می بایست لخت بوده و فقط چشمها و قسمت تناسلی پوشیده باشد(چشم بند وپوشک داشته باشد) می بایست دقت کرد که چشم بند روی بینی نوزاد را نپوشاند و مشکل تنفسی برای او ایجاد نکند.فاصله نوزاد تا لامپ 40-20 سانتی مترباشدو می بایست در مدتی که زیرلامپ قرار دارد بسته به نیاز نوزاد که حدوداً هر3-2 ساعت می باشدمادر، نوزاد را از زیر لامپ خارج کرده و به او شیر بدهد و مجدداً با بستن چشمها او را به زیر لامپ برگرداند. بسته به شدت زردی میزان بیلی روبین نوزاد توسط آزمایش خون هر 4-12ساعت باید چک شود.معمولاً وقتی عدد بیلی روبین به کمتر از 12 برسد نور درمانی(فوتوتراپی) قطع می شود. گاهی بیلی روبین به حدی بالاست که برای نوزاد بسیار خطرناک بوده و می بایست سریعاً پایین آورده شودکه می تواند علت بالا بودن زردی تاخیروالدین در مراجعه به پزشک و یا بیماری نوزاد باشد در این موارد می بایست خون نوزاد سریعاً تعویض شود. تعویض خون نسبت به نور درمانی عوارض بسیار بیشتری دارد لذا می بایست والدین با مراجعه به موقع به پزشک و انجام توصیه های او از رسیدن به مرحله ی تعویض خون پیشگیری کنند ولی در صورتی که پزشک تعویض خون را صلاح بداندمطمئن باشید عوارض زردی بالا بسیار بیشتر از عوارض تعویض خون می باشد

نوزادانی که بیشتر در معرض افزایش زردی می باشند
الف- اگر مادر گروه خون O داشته باشد ولی نوزاد گروه خون A یا B داشته باشد.
ب- اگر مادر Rh منفی و نوزاد Rh مثبت داشته باشد. بخصوص اگر مادر آمپول درگام حین حاملگی و بعد از زایمان دریافت نکرده باشد و به ویژه در زایمان های دوم به بعد.
ج- سابقه زردی در فرزندان قبلی
د- عدم دریافت کافی شیر مادر در روزهای اول زندگی
ه- نوزادان نارس (سن حاملگی کمتر از 37 هفته)
و- نوزادان با وزن تولد کمتر از 2500 گرم
ز- نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به دیابت
ح- نوزاد مبتلا به فاوویسم

آزمایشات متداول برای نوزادان

(1)گروه خون و Rh مادر و نوزاد

بيليروبين ( مستقيم وغيرمستقيم )

CBC, Retic

آنزيم G6 PD

كومبس مستقيم(احتمال ناسازگاريABO ، تكرار در صورت منفي بودن نوبت اول )

در صورتی که زردي طول كشيده باشد :

تداوم زردي بعد از 2 هفته درنوزادان ترم و بعد از 3 هفته در نوزادان نارس

ارزیابی از نظر گروه خون و Rh مادر ونوزاد

بيليروبين ( مستقيم و غيرمستقيم)

انجامCBC,Retic

آنزيم G6PD

تست هاي تيروئيد (T4,TSH )

كامل وكشت ادرار

مواد احياء كننده ادرار

آیا زردی نوزاد را در خانه می توان درمان کرد ؟

اگر عدد زردي خيلي بالا نباشد و نوزاد چند روزه سالم باشد والدين مي‌توانند درمان را در خانه زير دستگاه فوتوتراپي انجام دهند. تاکيد مي‌کنم دستگاه فوتوتراپي، نه هر لامپي. دستگاه فوتوتراپي لامپ مخصوص و ويژگي‌هاي مخصوصي دارد که بايد آن را از مکان‌هاي معتبر و مطمئن تهيه کرد. اين دستگاه‌ها بايد استاندارد بوده و لامپ‌هاي آن به موقع تعويض شود. کارکرد بيش از 2 هزار ساعت اين لامپ‌ها در کاهش زردي نقش نخواهد داشت. توجه به فاصله اين لامپ‌ها از بدن نوزاد و اينکه لامپ محافظ داشته باشد ضروري است تا در صورتي که شکسته شد، پوست نوزاد را دچار سوختگي يا ديگر عوارض نکند. در اين شرايط به توصيه پزشک آزمايش خون نوزاد در فواصل مختلف تکرار مي‌شود تا ميزان زردي تعيين شود. اگر حال نوزاد مناسب نباشد يا عدد زردي بالا باشد بهتر است درمان در بيمارستان انجام پذيرد.


در صورتي که زردي درمان نشود چه عوارضي خواهد داشت؟

اگر شدت زردي بالا باشد و عدد آن به سرعت افزايش يابد و والدين نوزاد را سريع به پزشک ارجاع ندهند ممکن است زردي سبب بروز مشکلات مغزي در نوزاد شود. زردي مي‌تواند در برخي مناطق مغز نفوذ کرده و انواع مشکلات مغزي، فلج مغزي يا ديگر مشکلات را پيش آورد. زردي در عين حال که مشکل شايعي است و براي تعداد زيادي از نوزادان رخ مي‌دهد و اگر به موقع درمان شود مشکلي ايجاد نمي‌کند، چنانچه به موقع درمان نشود، مي‌تواند در درصد پاييني مشکل‌ساز شود.

باورهای غلط در مورد زردی:

- رنگ زرد شیر مادر بخصوص در روزهای اول به هیچ عنوان باعث زردی نوزاد نمی شود برعکس شیر دهی مکرر در چند روز اول تولد سبب کاهش زردی نیز می شود.لذا شیر مادر در روزهای اول تولد نباید قطع شود. در موارد نادری که زردی نوزاد بیشتر از 2 هفته طول کشیده و مقدار آن نزدیک مرز تعویض خون باشد می توان به صلاحدید پزشک مربوطه شیر مادر فقط به مدت 48-24 ساعت قطع و شیر خشک داده شود و مجدداً پس از 2-1 روز شیر خشک قطع و حتماً فقط شیر مادر داده شود.

دادن آب قند به نوزاد ، يک اشتباهي که گاهي پزشکان مي‌کنند اين است که به مادران توصيه مي‌کنند به نوزادشان آب قند يا سرم قندي بدهند. اين کار بسيار مضر است و آب قند مي‌تواند سبب بالا بردن ميزان زردي شود. دادن هرچيز غير از شير مادر به نوزاد هيچ کمکي به رفع زردي نکرده و حتي مي‌تواند مضر باشد. هر چه نوزاد شير بيشتري بخورد زردي او سريع‌تر برطرف مي‌شود.